Một cuộc chia sẻ đầy ý nghĩa và đậm đà tình anh em

• Sau hơn 3 ngày cùng nhau chia sẻ về những tác động không mong đợi của các dự án đầu tư của các nhà đầu tư trong và ngoài nước gây nên, các đại diện đến từ Lào, Việt Nam và Thái Lan đã mô phỏng kết quả của cuộc chia sẻ bằng một hình ảnh rất ấn tượng với món quà kỷ niệm là “Tượng đài chiến thắng” – đến từ nhóm cộng đồng nước bạn Lào.
  Gần 20 đại diện đến từ các tổ chức, các cộng đồng khác nhau và chia sẻ với 4 ngôn ngữ khác nhau: Lào, Việt, Thái, Anh tại Cửa Lò, Nghệ An. Bốn ngôn ngữ khác nhau song chỉ chưa đầy 1 ngày làm việc, họ đã có chung một ngôn ngữ - Ngôn ngữ Chia sẻ. Bởi vì những trăn trở, lo lắng của họ và những thiệt thòi, những tổn thất mà các dự án đầu tư kinh tế gây nên cũng rất giống nhau. Những tác động bất lợi, hay nói cách khác những ảnh hưởng bất lợi của các dự án đầu tư đã làm thay đổi rất nhiều theo chiều hướng bất lợi cả về đời sống vật chất cũng như tinh thần của người dân. Điều đó đã kết nối họ với nhau để chia sẻ, để học hỏi những bài học thực tiễn và để tìm cho mình một hướng giải quyết tốt đẹp nhất, hợp lý nhất, đảm bảo hài hòa giữa lợi ích quốc gia cũng như lợi ích của người dân. Và cuối cùng họ đã có được những bài học kinh nghiệm thực sự hữu ích.
  
  
  Đại diện của các tổ chức CIRUM, Trung tâm nghiên cứu Pháp luật và Chính sách Phát triển Bền vững (LPSD, Việt Nam), The Law and Development Partnership (LDP, Lào) và Focus on Global South (FGS, Thái Lan) đã chia sẻ nội dung các luật định liên quan đến quyền lợi của người dân bị ảnh hưởng do bị di dời, mất đất cũng như các chính sách về đền bù và tái tạo cuộc sống nơi ở mới. Tất cả các đại biểu nhất trí là hệ thống luật pháp của Lào và Việt Nam là rất ưu việt, đã đề cập đầy đủ quyền mà người dân được hưởng lợi, song trên thực tế việc áp dụng chưa đúng hoặc chưa đạt đươc như tinh thần của các văn bản. Công tác triển khai chính sách cũng như các cam kết chưa đưa lại lợi ích thật sự cho người dân và cuộc sống của người dân không những không bằng nơi ở cũ mà còn gây nên nhiều bất lợi. Tệ hại hơn là các sinh kế không được phục hồi và tái tạo, văn hóa tín ngưỡng không ổn định và môi trường sống không an toàn. Một nguyên nhân sâu xa là các cơ quan có trách nhiệm chưa thực sự vào cuộc để kiểm soát đầy đủ các cam kết của các doanh nghiệp, các tập đoàn hay nói chung là các nhà đầu tư trong việc thực hiện đầu tư gắn với quyền lợi của người dân bị ảnh hưởng. Các đại biểu cũng đã chia sẻ là cuộc vận động để bảo vệ cuộc sống của người dân bị ảnh hưởng bởi dự án, quyền lợi của họ cũng đầy cam go khi có cán bộ địa phương không hỗ trợ, bảo vệ; khi người dân chưa ý thức được đầy đủ về sức mạnh của sự chia sẻ và tính đoàn kết; trong khi các nhà đầu tư chỉ tập trung vào mục tiêu sinh lời từ việc đầu tư mà bỏ qua trách nhiệm với các cộng đồng bị ảnh hưởng. Điều đó làm cho người dân mất lòng tin, nhiều nơi người dân cảm thấy bơ vơ, lo lắng về sự an toàn cho cuộc sống của họ.
  Sau 3 ngày chia sẻ, các thành viên tham gia đã tìm cho mình cách thức vận động phù hợp với văn hoá và điều kiện sống địa phương. Từng bước, tường bước từ các cuộc thảo luận, họ đã nhận thấy con đường đi là vừa phải rất quyết liệt trong kết nối những người bị ảnh hưởng, vừa chia sẻ cho nhau chính sách của nhà nước, đồng thời thông tin cho nhau biết về những cam kết của các nhà đầu tư, trên cơ sở đó vận dụng các công cụ là tình đoàn kết giữa các làng, các hoạt động mang tính văn hóa cộng đồng làm nhà, lễ hội, đổi công và luân phiên quản lý gia súc, bán rau quả, các dịch vụ nhỏ... để tiếp cận vùng dự án, thu nhận và chia sẻ thông tin để có cơ sở kiến nghị các bên liên quan có trách nhiệm đảm bảo quyền lợi chính đáng của họ. Các đại diện đến từ một vùng của Lào chia sẻ rằng sau lưng của họ không chỉ là một nhóm người bị ảnh hưởng mà là một cộng đồng khoảng 400 hộ dân/5 bản làng, còn các đại diện đến từ Việt Nam cho biết: đồng hành với họ là cả một cộng đồng tái định cư với nhiều nghìn hộ gia đình đang gặp những khó khăn tại nơi ở mới trong nhiều năm nay.
  Từ việc chia sẻ, đại diện các cộng đồng dựa trên những giá trị văn hóa của cộng đồng mình, đã xây dựng một kế hoạch rất sát với khả năng và thực tế cho phép tiếp cận. Các tổ chức cũng đã thừa kế và xây dựng một chiến lược hỗ trợ lẫn nhau để nâng cao năng lực chuyên môn và hỗ trợ các cộng đồng theo nguyện vọng của họ và phù hợp với các quy định của pháp luật của quốc gia và các cam kết quốc tế.
  Nghiên cứu và vận động chính sách của người dân có thể vẫn còn kéo dài để đạt những kết quả mong đợi. Song, với mỗi bước đi, mỗi đợt chia sẻ như thế này, Tượng đài chiến thắng ngày càng rõ nét trong lòng họ.